همگام با قرآن
پندهاي لقمان به فرزندش
وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى وَهْنٍ وَ فِصالُهُ في عامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لي وَ لِوالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصيرُ
(لقمان/14)
و ما به انسان سفارش کرديم که نسبت به پدر ومادر خويش نيکي نمايد (به خصوص مادر) که در دوران بارداري (هر روز) ضعف بيشتري را تحمّل مي کند ، و در طول دو سال (با تحمّل سختي) به او شير داده و سپس او را از شير مي گيرد (لذا به انسان سفارش کرديم) که شُکرگزار من (که آفريننده توهستم) و شکرگزار پدر ومادرت باش ،( وبدان ) بازگشت تو به سوي من است ( ومن اعمالت را محاسبه خواهم کرد)
نيکي به پدر و مادر
- مفسرين قرآن ، اين آيه را " معترضه" مي دانند که از اصلِ موضوع که پندهاي لقمان به فرزندش بوده ، به علّت اهميت نيکي به والدين ، خارج شده و در آيات بعدي دوباره به اصل موضوع مي پردازد ، از اين رو مي فرمايد : ما در رابطه با پدر ومادر به انسان سفارش نموديم ، و معمولاً توصيه و سفارش به امري صورت مي گيرد که از اهميتي بر خوردار است که نبايد در باره ي آن دچار غفلت و فراموشي گرديد ، و از آن رو که پدر ومادر زحمات زيادي را براي فرزندان خود ، به جان مي خرند تا فرزندشان بزرگ شده و به نتيجه برسد ، و در اين ميان ، ممکن است فرزندان اين نيکي ها را ناديده گرفته و بر اثر غفلت ، زحمات آنان را به فراموشي سپارند ، خداوند نيکي به آنان را به انسان ياد آوري مي نمايد .
- در اين آيه ، نخست سفارش به نيکي به والدين شده وسپس نسبت به زحماتي که مادر در دوران بارداري وسپس در دوران شير خوارگي براي انسان متحمّل مي شود اشاره نموده و از اين راه ، احترام ونيکي نسبت به مادر را مورد تأکيد قرار مي دهد ، و در اين راستا به انسان توصيه مي کند که در برابر نعمت هايي که خداوند به او ارزاني داشته شکر گزار باشد که از جمله ي آنها بر خورداري از نعمت والديني است که از او مراقبت مي کنند و پس از توصيه به شکر گزاري از خداوند ، سفارش به سپاسگزاري از والدين خويش مي نمايد . و سپس به انسان گوشزد مي نمايد که که بازگشت او به سوي خداوند است و خداوند او را در برابر اعمالي که انجام داده باز خواست خواهد نمود که از جمله ي آنها رفتار انسان با پدر ومادر خويش است .
- با توجّه به اينکه در اين آيه ، شکر گزاري از خداوند و سپاسگزاري از والدين در کنار يکديگر قرار گرفته شده ، در روايات به اين موضوع اشاره گرديده که تا انسان از والدين خويش تشکّر نکند در حقيقت شکر خداوند را بجا نياورده است (1) ودر اين ميان بر محبت ونيکي به مادر تأکيد بيشتري شده است ، در روايت وارد شده که شخصي به نزد پيامبرصلي الله عليه وآله آمد و از ايشان سؤال مي کند به چه کسي نيکي کنم ؟ پيامبرصلي الله عليه وآله سه بار بر نيکي به مادر سفارش مي نمايند و در چهارمين بار به نيکي به پدر سفارش مي نمايند .(2)
پرسش : چرا در قرآن کريم پس از توصيه به سپاسگزاري از خداوند به سپاسگزاري از والدين سفارش شده است ؟
پاسخ : اين موضوع نشان دهنده اهميت و جايگاه پدر ومادر براي انسان است و حاکي از آن است که تا انسان سپاسگزار پدر ومادر خود نباشد ، از خداوند سپاسگزاري نکرده است .
----------------------
1-تفسير نور الثقلين، ج4، ص: 201 حديث 34 از امام رضا عليه السلام
2-تفسير نور الثقلين، ج4، ص: 200 حديث 26 از امام صادق عليه السلام
درباره این سایت